Từ xa xưa, dân gian luôn truyền nhau rằng “Cúng cả năm không bằng Rằm tháng Giêng”. Bạn có thắc mắc tại sao lại có câu nói ấy không? Và cúng Rằm tháng Giêng có gì khác so với cúng Rằm hàng tháng? Hãy cùng nhau tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây nhé!
Tại sao “Cúng cả năm không bằng Rằm tháng Giêng”?
Ngày rằm tháng Giêng hay còn gọi là Tết Thượng Nguyên, ngày trăng tròn đầu tiên của năm mới, theo tục xưa gọi là: Tết Nguyên Tiêu. Đây là một tết nằm trong hệ thống Thượng – Trung – Hạ nguyên. Tết Thượng nguyên là rằm tháng Giêng, tết Trung nguyên là rằm tháng 7 và tết Hạ nguyên là rằm tháng 10. Tết Thượng nguyên là tết hướng thiên cầu phúc, Trung nguyên là địa quan xá tội, Hạ nguyên là thủy quan giải ách.
Lý giải cho câu nói “Cúng cả năm không bằng rằm tháng Giêng”, Giáo sư Trần Ngọc Thêm cho rằng thứ nhất điều này có liên quan đến quan niệm coi trọng cái ban đầu. Người Việt cho rằng phàm làm bất kỳ điều gì hễ đầu xuôi thì đuôi lọt. Bởi vậy trong những ngày đầu năm, đầu tháng, người dân Việt có tục cúng vái và kiêng kỵ rất hệ trọng, nhất là những người kinh doanh. Quan niệm đó lại được mở rộng ra, coi trọng cả tháng đầu năm là tháng giêng. Mà trong mỗi tháng có hai tiết sóc vọng là ngày mồng một và hôm rằm. Ngày mồng một tháng Giêng là tết Nguyên đán rồi cho nên rằm tháng giêng do đó cũng được coi trọng cho xứng đáng.
Nghi thức cúng Rằm tháng Giêng
Chuẩn bị mâm cúng
Mâm cỗ chay cúng Phật
Một mâm cỗ cúng Phật đầy đủ thường sẽ gồm:
- Hoa quả,
- Chè xôi
- Các món đậu,
- Món canh, món xào
Ngày nay, mâm cỗ cúng Phật còn có thể chè trôi nước với ước nguyện cả năm mọi việc đều trôi chảy, hạnh phúc tròn đầy. Điều đặc biệt ở mâm cỗ cúng Phật là phải có đủ màu sắc tượng trưng cho ngũ hành.
Mâm cỗ mặn cúng Gia Tiên
Bên cạnh mâm cỗ cúng Phật, mâm cỗ cúng rằm với những gia đình không theo đạo Phật sẽ như sau, trong mâm cúng gia Tiên sẽ là đồ mặn, có 4 bát và 6 dĩa (có thể nhiều hơn).
- 4 bát sẽ gồm: Ninh măng, bát bóng, bát miến, bát mọc.
- 6 dĩa gồm thịt gà hoặc thịt lợn, giò hoặc chả, nem thính có thể thay bằng đĩa xào, dưa muối, đĩa xôi hoặc bánh chưng và bát nước chấm.
Mâm cỗ mặn cúng Gia Tiên ngày Rằm tháng Giêng
Giờ đẹp để cúng Rằm tháng Giêng
Thời gian tốt nhất để gia chủ cúng rằm tháng Giêng là vào sáng 12/02/2025 (tức ngày 15/1 âm lịch). Đối với các gia đình bận, có thể làm lễ cúng trước từ ngày 14 tháng Giêng (tức ngày 11/02/2025). Lễ cúng rằm tháng Giêng thường được tiến hành vào giờ Ngọ.
Giờ Ngọ (11h-13h) được xem là thời điểm tốt nhất để cúng Rằm tháng Giêng vì:
- Theo quan niệm phong thủy, giờ Ngọ thuộc Dương Hỏa, tượng trưng cho sự thịnh vượng, may mắn và thành công.
- Đây là thời điểm Tam Bảo giáng lâm, gia ân độ trì chúng sinh.
- Cúng vào giờ Ngọ thể hiện lòng thành kính, cầu mong gia tiên phù hộ cho một năm mới an khang, thịnh vượng.
Giờ Thân (15h-17h) cũng được xem là thời điểm thích hợp để cúng Rằm tháng Giêng vì:
- Giờ Thân thuộc Dương Kim, tượng trưng cho sự sắc bén, thông minh và tài lộc.
- Đây là thời điểm thích hợp để cầu mong công việc suôn sẻ, thăng tiến trong sự nghiệp.
- Cúng vào giờ Thân thể hiện mong muốn khai mở trí tuệ, sáng suốt trong mọi việc.
Nên tránh cúng vào giờ Dần (3h-5h), giờ Tỵ (9h-11h) và giờ Hợi (21h-23h) vì:
- Giờ Dần thuộc Âm Mộc, tượng trưng cho sự mâu thuẫn, bất hòa.
- Giờ Tỵ thuộc Âm Thổ, tượng trưng cho sự trì trệ, khó khăn.
- Giờ Hợi thuộc Âm Thủy, tượng trưng cho sự u ám, ảm đạm.
- Cúng vào những giờ này được cho là không tốt, có thể mang lại những điều không may mắn.
Giờ đẹp để cúng Rằm tháng Giêng
Thực hiện nghi thức cúng Rằm tháng Giêng
Bài văn khấn cúng Rằm tháng Giêng
“Văn khấn cúng rằm tháng Giêng không cần phải quá phức tạp. Gia chủ có thể tham khảo mẫu văn như sau:
– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
– Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
– Con kính lạy Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Thúc Bá Đệ Huynh, Cô Di, Tỷ Muội họ nội họ ngoại.
Tín chủ (chúng) con là: …
Ngụ tại: …
Hôm nay là ngày Rằm tháng Giêng năm…, gặp tiết Nguyên tiêu, tín chủ con lòng thành, sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần. Cúi xin các ngài linh thiêng nghe thấu lời mời, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ… nghe lời khẩn cầu, kính mời của con cháu, giáng về chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời ông bà tiền chủ, hậu chủ tại gia về hưởng lễ vật, chứng giám lòng thành phù hộ độ trì cho gia chung chúng con được vạn sự tốt lành. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng an bình.
Khấn xong, vái 3 vái.”
Một số câu hỏi khi cúng Rằm tháng Giêng
Cúng Rằm tháng Giêng khác gì với cúng Rằm hàng tháng?
Mâm cỗ cúng rằm tháng Giêng cũng khá khác so với cúng rằm hàng tháng, vì nó là dịp khá quan trọng nên mâm cỗ cũng sẽ đủ đầy hơn khi có thêm xôi gấc, đĩa giò,…
Hương, hoa, vàng mã, cũng như văn khấn của cúng rằm tháng Giêng cũng rất khác so với cúng Rằm hàng tháng.
Ngày Rằm tháng Giêng nên làm gì để gặp may mắn?
Ngày Rằm tháng Giêng là ngày Rằm quan trọng nhất trong năm, chính vì vậy gia chủ cần lưu ý một số điều sau để gặp may mắn và tránh xui xẻo đến với gia đình:
- Không sát sinh, giết hại động vật vì có thể ảnh hưởng đến vận khí, mang lại điều không may.
- Tránh ăn thịt chó, thịt mèo vì hai con vật này được xem là “ông Địa” và “thầy lang” trong văn hóa dân gian, ăn sẽ gây xui xẻo.
- Không cãi vã, to tiếng để giữ hòa khí gia đình, mang lại điều tốt đẹp cho năm mới.
- Không đi chơi đêm vì theo quan niệm dân gian, đêm Rằm âm khí thịnh, có thể gặp điều không hay.
- Không cho vay tiền vì sẽ khó thu hồi nợ nần.
- Không giặt giũ quần áo vì sẽ làm mất tài lộc, may mắn.
- Không quét nhà vì sẽ quét đi tài lộc, may mắn.
- Không làm vỡ đồ vì sẽ gặp xui xẻo, đen đủi.
- Không để thùng gạo trong nhà lộ đáy: vì người xưa cho rằng nếu đầu năm mà thùng gạo trong nhà bị trống thì cả năm sẽ đói kém.
- Kiêng nói tục, chửi bậy: nếu ngày rằm mà nói tục chửi bậy sẽ mang đến nhiều thị phi.
Hy vọng thông qua bài viết này các bạn đã có thể hiểu tại sao “Cúng cả năm không bằng Rằm tháng Giêng” và nét đẹp trong tập tục, văn hóa thờ cúng của người Việt.
