Tết Nguyên Đán là ngày lễ quan trọng trong văn hóa của người Việt, là dịp khởi đầu của một năm mới với nhiều hy vọng bình an, may mắn và hạnh phúc. Những hoạt động trong ngày Tết truyền thống được truyền lại qua nhiều đời, nhiều thế hệ trở thành phong tục tập quán, văn hóa của dân tộc. Vậy bạn đã hiểu được hết những ý nghĩa tuyệt vời trong những phong tục tập quán ấy chưa? Trong bài viết này chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu từng ý nghĩa của Các phong tục tập quán ngày Tết nhé!!
Phong tục tập quán là gì?
Phong tục tập quán là những hành vi ứng xử, thói quen, nếp sinh hoạt tương đối ổn định thuộc về đời sống của con người được công nhận bởi một cộng đồng, quần thể và được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Tùy theo mỗi địa phương và tín ngưỡng khác nhau, phong tục tập quán ở mỗi cộng đồng, quần thể cũng đều sẽ có những sự khác biệt với nhau.
Phong tục tập quán đều có nguồn gốc từ lâu đời, được hình thành trong những thói quen có từ xa xưa của nhân dân và được đa số người dân công nhận và lưu truyền từ đời này sang đời khác một cách tự nguyện.
Phong tục tập quán là nét đặc trưng của mỗi dân tộc. Những phong tục tập quán tốt đẹp đều sẽ cần được duy trì bảo tồn. Đa phần các dân tộc vẫn giữ được phong tục tập quán, bản sắc của dân tộc mình.
Ý nghĩa của phong tục tập quán
Phong tục tập quán có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với đời sống và xã hội là một nét đẹp văn hóa cần được bảo tồn và phát huy. Phong tục tập quán vừa mang ý nghĩa bảo tồn những giá trị truyền thống tốt đẹp và là cách để ghi nhớ cội nguồn dân tộc. Chúng ta cần hãnh diện và tự hào về những phong tục tập quán đặc biệt mà chỉ dân tộc mình mới có.
Phong tục cũng góp phần tạo nên sự ổn định trong trật tự xã hội và góp phần quản lý, quán triệt đời sống xã hội. Việc hình thành phong tục là yếu tố quan trọng để mọi người trong một cộng đồng thống nhất về tư tưởng, suy nghĩ từ đó hành động thống nhất và tạo sự ổn định trong đời sống.
Ý nghĩa của các phong tục tập quán ngày Tết
Dưới đây là một số phong tục tập quán ngày Tết hãy cùng tìm hiểu chi tiết ý nghĩa của từng phong tục đó ngay nhé.
Phong tục đoàn tụ, sum họp bên gia đình
Vào dịp Tết, dù ai đang học tập, làm việc ở nơi xa cũng háo hức, cố gắng sắp xếp để trở về đoàn tụ với gia đình. Cả nhà sẽ cùng nhau chuẩn bị, dọn dẹp, trang trí nhà cửa và cùng nhau thưởng thức bữa cơm gia đình. Phong tục này giúp tôn lên vai trò quan trọng của gia đình và tình cảm giữa người với người. Thông qua dịp Tết cổ truyền, anh chị em trong họ hàng có dịp để quay trở về quê hương, nhớ về cội nguồn.
Phong tục cúng ông Công, ông Táo
Theo dân gian, Ông Táo cũng chính là người đại diện cho sự ấm no hạnh phúc của một gia đình, gia đình ấy có sung túc, hạnh phúc, no ấm hay không là phụ thuộc vào bữa cơm gia đình. Cứ vào ngày 23 tháng Chạp là ngày ông Công, ông Táo lên thiên đình để báo cáo mọi việc trong gia đình nhà chủ với Ngọc Hoàng. Vì vậy vào ngày này mọi người thường dọn dẹp nhà bếp sạch sẽ, làm một mâm cơm cúng ông Công ông Táo để tiễn về chầu trời, đặc biệt trong nghi lễ này không thể thiếu mũ, áo mã bằng giấy và một hoặc ba con cá chép vàng được thả trong một chậu nước để ông Táo cưỡi về trời.
Việc cúng ông Công ông Táo trong ngày Tết cũng chính là hình ảnh biểu tượng cho sự êm ấm, hạnh phúc của một gia đình, mong muốn sang năm mới sẽ ngày càng hòa thuận, hạnh phúc hơn. Sau nghi lễ tế ông Công ông Táo về trời cá chép được mang đi phóng sinh, cũng có gia đình không dùng cá chép thật, họ sử dụng cá chép bằng giấy sau đó hóa cùng mũ áo.
Phong tục đi thăm viếng mộ tổ tiên
Trong khoảng từ ngày 23 đến ngày 30 tháng Chạp, con cháu sẽ ra nghĩa trang để dọn dẹp, cắt cỏ dại, lau chùi và thắp hương cho phần mộ của tổ tiên. Đây là phong tục không thể thiếu trong ngày Tết để thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với tổ tiên, các bậc tiền nhân đã khuất.
Dọn dẹp nhà cửa
Những ngày cuối cùng của năm, mọi gia đình sẽ có thói quen dọn dẹp và trang trí nhà cửa. Vứt bỏ đi những đồ đạc đã hỏng, đồ cũ không còn dùng nữa, sắm sửa những cái mới với ý nghĩa những điều không tốt trong năm cũ sẽ được xóa bỏ, để lại ở quá khứ để đón chào những cái mới, hy vọng những điều may mắn sẽ đến trong năm mới.
Phong tục gói bánh chưng ngày Tết
Bánh chưng, bánh tét là một phần không thể thiếu trong nét đẹp văn hóa của người Việt. Phong tục truyền thống này đã có từ thời vua Hùng và đã duy trì qua nhiều thế hệ. Hàng năm cứ vào ngày Tết khoảng từ ngày 27, 28, 29 Tết mọi gia đình lại ngồi quây quần bên nhau gói những chiếc bánh chưng bánh tét. Mỗi nhà sẽ gói khoảng vài chục chiếc bánh để dâng lên thờ cúng tổ tiên, tặng bạn bè, người thân hay ăn vào dịp Tết.
Ở miền Nam thì có bánh tét, bánh có hình trụ, miền Bắc thì có bánh chưng hình vuông, tuy hình dáng có khác nhau nhưng nguyên liệu thì hoàn toàn giống nhau, lúa gạo là nguyên liệu chính của bánh, bánh tượng trưng cho nền văn hóa lúa nước lâu đời của người Việt.
Lúc gói bánh và quây quần trông nồi bánh chưng chính là lúc nhớ về nguồn cội của mình, mọi người có thêm thời gian quây quần bên nhau, kể chuyện về một năm cũ đã qua và hy vọng về một năm mới vuông vức tràn đầy, những chiếc bánh bánh tét càng tròn, bánh chưng càng vuông thì năm mới càng đầy đủ, sung túc, thành công.
Phong tục bày mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả được bày lên bàn thờ gia tiên của người Việt trong những ngày Tết với mong muốn một năm mới bình an, may mắn, hạnh phúc, an khang, phú quý, mong sao một năm mới sẽ đầy đủ, sung túc hơn. Tùy vào từng vùng miền mà mâm ngũ quả sẽ có những loại quả đặc trưng khác nhau. Ở miền Bắc, mâm ngũ quả sẽ bao gồm: Nải chuối xanh, bưởi hoặc cam, quả phật thủ, quýt, lựu hoặc lê. Các loại trái cây thường thấy trong mâm ngũ quả của người miền Trung: Thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam, quýt. Người miền Nam bày mâm ngũ quả theo mong muốn “Cầu sung vừa đủ xài” ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại quả: Mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài.
Phong tục chơi hoa ngày Tết
Vào thời điểm gần Tết, mọi người thường sẽ đến các chợ hoa, tìm mua các loại cây rực rỡ, đặc trưng như mai, đào, quất, cúc,…Những loại cây này không thể thiếu trong ngày tết, vì chúng góp phần làm cho ngôi nhà rực rỡ, sắc màu hơn, đồng thời cũng tượng trưng cho sự may mắn, thịnh vượng, hạnh phúc,….
Tuỳ theo phong tục ngày Tết của từng vùng miền khác nhau, thì sẽ có những loại cây trưng Tết khác nhau, miền Bắc đặc trưng với hoa đào, miền Nam đặc trưng là hoa mai. Ngoài ra thì cây quất cũng là cây đặc trưng cho may mắn, thịnh vượng, được trưng cả 3 miền.
Phong tục dựng cây nêu ngày Tết
Tương truyền, hàng năm cứ đến năm mới ma quỷ lại đến phá đám, bởi vậy để xua đuổi tà ma và những điều không may mắn, ở mỗi nơi đều dựng cây nêu để báo hiệu rằng nơi đây đã có chủ, vùng đất của con người ma quỷ không được tới quấy nhiễu.
Cây nêu là một cây tre cao khoảng 5 đến 6 mét, ở ngọn cây thường treo nhiều thứ bằng giấy vàng bạc, bùa trừ tà, bầu rượu bện thêm bằng rơm, cạnh đó có treo một cái đèn lồng đèn nhỏ, vừa mang ý nghĩa xua đuổi tà ma, những điều không may mắn, vừa mang ý nghĩa soi đèn để tổ tiên biết đường về nhà ăn Tết với con cháu. Cây nêu được dựng từ ngày 23 tháng Chạp đến hết ngày mùng 7 tháng Giêng thì được hạ xuống.
Phong tục cúng tổ tiên và cùng nhau đón giao thừa
Chiều 30 tháng Chạp, thức ăn và trái cây được gia chủ xếp lên bàn thờ dâng lên ông bà tổ tiên để mong ông bà tổ tiên về ăn Tết cùng với gia đình. Đây cũng chính là việc làm thể hiện giá trị nhân văn, đạo đức, lối sống của người Việt, nhắc nhở con cháu phải biết giữ gìn đạo lý của gia đình, lối sống uống nước nhớ nguồn, không được quên nguồn gốc tổ tiên.
Giao thừa là khoảnh khắc mà rất nhiều người chờ mong trong dịp Tết. Đây là thời điểm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Là khoảnh khắc đất trời giao hòa, thiên nhiên và con người trở nên gần gũi nhất. Trong đêm giao thừa thường có nhiều hoạt động rất hấp dẫn như ca múa nhạc, bắn pháo hoa, đi chùa, hái lộc… Lễ cúng giao thừa phải được thực hiện ở ngoài trời.
Phong tục xông đất
Theo quan niệm của người Việt thì xông đất đầu năm là vô cùng quan trọng vfi sẽ ảnh hưởng đến vận may của cả năm mới. Vì vậy nhiều gia đình còn đi xem tuổi, nhờ người hợp tuổi xông đất nhằm cầu mong gia đình hạnh phúc, làm ăn phát đạt. Thời điểm xông đất là thời điểm sau phút giao thừa và người xông đất thường là người vui tính, hay gặp may mắn.
Phong tục đi chùa, hái lộc đầu năm
Đi lễ chùa đầu năm được coi là một trong những nét đẹp văn hóa tâm linh của người Việt Nam, đầu năm mọi người thường đi chùa với mong muốn cầu cho một năm mới may mắn, hạnh phúc, đồng thời đó còn là việc làm để tỏ tấm lòng thành kính của mình đối với Đức Phật, tổ tiên.
Đi lễ chùa đầu năm còn là việc khiến bản thân mình trở nên thanh tịnh hơn, gột rửa những điều cũ, bắt đầu cho một năm mới với những điều may mắn, tốt đẹp.
Đi chùa, hái lộc là phong tục tập quán của người Việt trong dịp Tết Nguyên đán. Đi lễ chùa đầu năm không chỉ là để cầu xin một năm mới may mắn, phúc lộc và tỏ tấm lòng thành kính đối với đức Phật, tổ tiên. Trong đêm giao thừa, khi đi chùa người ta thường kết hợp hái lộc để cầu may mắn, rước lộc vào nhà.
Phong tục chúc Tết và mừng tuổi
Nét văn hóa này có từ thời xa xưa, chúc Tết không chỉ là truyền thống mà còn là một nét đẹp văn hóa trong ngày Tết, vào ngày mùng 1 tháng Giêng đầu năm mọi người trong gia đình thường cùng nhau đi chúc Tết bên nhà nội ngoại, mang theo quà cáp để mừng cho gia chủ.
Con cháu thì chúc thọ ông bà và người lớn tuổi sang năm mới sức khỏe dồi dào, may mắn, bình an sau đó được người lớn chúc lại kèm theo một phong bao lì xì nhỏ màu đỏ, có hình chữ nhật, bên trong đựng những đồng tiền mới với ý nghĩa chúc cho con cháu nhận được sẽ ngày càng được đạt được nhiều may mắn, thành công.
Tiền trong bao lì xì không quan trọng ít hay nhiều mà nó ở ý nghĩa và nét văn hóa ấy, nó tượng trưng cho tài lộc, cho sự may mắn của cả người cho lẫn người nhận.
Phong tục xin chữ đầu năm
Cứ vào dịp xuân đầu xuân năm mới mọi người lại rủ nhau đi xin chữ đầu xuân về treo trong nhà với mong muốn cầu cho những điều tốt đẹp nhất sẽ đến với gia đình, người thân của mình. Từng nét chữ hiện ra, may mắn càng đong đầy hơn, cả người cho chữ và người xin chữ đều nhận được lộc đầu năm, mỗi người xin một chữ khác nhau với những mong muốn khác nhau nhưng tất cả đều mong một năm mới vạn điều mới, mọi sự tốt lành, gia đình con cái hòa thuận, êm ấm, đạt được những thành công trong cuộc sống.
Ngày nay, việc xin chữ ngày càng phổ biến, nó đã trở thành một nét đẹp trong truyền thống văn hóa người Việt cứ mỗi độ Tết đến xuân về. Chữ nghĩa thường mang giá trị ý nghĩa hơn những lời nói sáo rỗng, để lại bài học giáo dục sâu sắc hơn.
Xem thêm: Đầu năm kiêng kỵ gì? Những lưu ý mà gia chủ nên biết
Hy vọng qua bài viết này bạn đã có thể hiểu hơn về ý nghĩa của các phong tục tập quán ngày Tết cũng như nét đẹp văn hóa của dân tộc ta.
