Tìm hiểu các hình thức mai táng phổ biến ở Việt Nam

Các hình thức mai táng người chết hay còn được gọi với cái tên khác là phương thức mai táng là một trong những thủ tục tâm linh của người Việt Nam khi chôn cất người đã khuất. Tuy nhiên vẫn còn chưa có nhiều người hiểu rõ về phương thức này cũng như các hình thức mai táng phổ biến hiện nay. Hãy cùng tìm hiểu thông tin bổ ích qua bài viết ngay dưới đây nhé.

>> Xem ngay: Hỏa táng là gì? Quy trình hỏa táng diễn ra như thế nào.

Mai táng là gì?

Thuật ngữ “mai táng” là một khái niệm tổng quát, đề cập đến quá trình xử lý với thi hài của người đã qua đời, bao gồm các phương pháp như an táng, hỏa táng, thủy táng và thiên táng, tuỳ thuộc vào quy định của từng quốc gia. Thuật ngữ này thường xuất hiện khi có sự ra đi của một người, và nó đồng thời kèm theo cảm xúc mất mát và đau buồn trong tâm hồn của người thân và bạn bè.

Mai táng chính là từ ngữ nói chung nhằm miêu tả công việc thực hiện lưu giữ thi hài người đã khuất sau khi qua đời. Nó bao gồm nhiều hình thức khác nhau. Tại một số quốc gia khác nhau sẽ có nhiều hình thức mai táng khác nhau.

Thông thường đa số các hình thức mai táng của con người đều mang yếu tố tâm linh mạnh mẽ. Các hình thức này đều có sự liên quan đến ba nguyên tố được sùng bái trong tâm linh chính là đất, nước và trời.

Về nhân sinh quan thì người Việt Nam cũng như các dân tộc trong khu vực Đông Nam Á đều quan niệm rằng con người có hai phần linh hồn và thể xác. Trong đó phần linh hồn quyết định trực tiếp đến sự sống chết của con người, nếu người chết đi thì linh hồn sẽ biến thành ma.

Bởi những quan niệm cũng như tư tưởng trên mà mà từ xa xưa người Việt Nam đã có tục lệ táng rất nhiều đồ cho người chết để họ tiếp tục cuộc sống ở thế giới bên kia.

Ý nghĩa của việc mai táng

Mai táng có ý nghĩa như thế nào lại cần được nhiều người tôn trọng và quá trình thực hiện cần sự tỉ mỉ và cẩn thận. Ý nghĩa của việc mai táng có thể khác nhau tùy thuộc vào văn hóa, tôn giáo và quan điểm cá nhân. Dưới đây là một số ý nghĩa chung của việc dịch vụ mai táng:

• Tôn trọng và kỷ niệm: Mai táng thể hiện sự tôn trọng và kỷ niệm đối với người đã qua đời. Nó là cách để gia đình và bạn bè thể hiện lòng tôn kính, tình cảm chân thành đối với người mất.
• Xoa dịu nỗi đau: Mai táng giúp chúng ta gặp lại lần cuối người thân và bạn bè đã mất, nói lời tạm biệt và chia sẻ cảm xúc về sự mất mát. Điều này giúp chúng ta cảm thấy trong lòng thoải mái hơn. 
• Hiểu về cái chết: Mai táng có thể giúp người sống chấp nhận và hiểu rõ hơn cái chết, cảm nhận về sự chuyển giao từ sự sống sang cái chết. Nó có thể giúp họ coi trọng ý nghĩa và giá trị của cuộc sống hơn. 
• Thực hành tôn giáo: Trong nhiều tôn giáo, đây là một phần quan trọng của việc thực hành tôn giáo. Nó liên quan đến việc chuyển linh hồn của người đã qua đời vào thế giới bên kia và tuân theo lễ nghi, truyền thống tôn giáo.

Nhớ rằng ý nghĩa của việc mai táng có thể thay đổi theo thời gian và vùng miền và nó phụ thuộc vào quan điểm và giá trị của từng người, từng tôn giáo khác nhau.

Các hình thức mai táng phổ biến

Mai táng là biện pháp xử lý thi hài của người chết với rất nhiều những hình thức khác nhau. Hiện nay trên thế giới có rất nhiều các hình thức mai táng có thể kể đến như địa táng, hỏa táng, thủy táng, không táng, huyền táng. Tuy nhiên ở Việt Nam tồn tại hai hình thức phổ biến là địa táng và hỏa táng, còn lại những hình thức mai táng khác chỉ tồn tại ở một số ít các dân tộc ít người trên vùng cao.

Địa táng

Địa táng hay còn được gọi với cái tên khác là thổ táng chính là hình thức mai táng phổ biến nhất. Thổ táng sẽ bao gồm hai loại như sau:

• Một loại chôn xuống dưới đất một thời gian nhất định tùy theo tập tục được quy định của từng vùng, sau đó bắt buộc phải cải táng, lần này mới được chôn vĩnh viễn.
• Một loại chôn cất thi hài của người chết ở dưới đất vĩnh viễn, trừ phi trong gia đình xảy ra sự cố gì bất trắc thì người ta mới phải cải táng.

Đây là một hình thức có ở Việt Nam từ rất lâu đời với nhiều kiểu quan tài khác nhau như quan tài hình vò và hình thuyền trong nền văn hóa cổ Sa Huỳnh.

• Quan tài hình vò được sử dụng dùng để mai táng người đã khuất. Vò hay chum được để hở hoặc đậy bằng loại vung đặc biệt hoặc các hiện vật gốm nhưng cùng loại hình.
• Quan tài hình thuyền hay quan tài thân cây được khoét rỗng lòng, chừa hai đầu hay ghép thêm hai miếng ván. Nắp quan tài được thiết kế có chốt hay mộng để khớp với quan tài.

Hỏa táng

Hỏa táng hay còn được gọi là hỏa thiêu. Đây là phương pháp xử lý hài cốt đang phổ biến thời gian gần đây tại Việt Nam. Hỏa táng thi hài người chết bằng cách đốt cháy thành tro, tro của hài cốt tùy theo phong tục riêng của từng cộng đồng mà cho vào bình kín để thờ cúng trong gia đình hoặc đặt vào nơi thờ tự tôn giáo như chùa hoặc trải tro cốt ngoài biển theo di nguyện của người đã khuất.

Hình thức này được đánh giá với ưu điểm thuận tiện, sạch gọn, không gây ra ô nhiễm môi trường, không phải cải táng, không tốn diện tích mở rộng đất nghĩa địa. Ngoài ra phương thức này còn thuận tiện với người chết trong trường hợp ở xa không đem được thi hài về nước.

Tại Việt Nam trước đây người ta không ưa chuộng tục hỏa táng, tuy nhiên hiện nay phương thức này được rất nhiều gia đình lựa chọn.

Huyền táng

Huyền táng được gọi với cái tên khác là tục táng treo. Kiểu chôn người chết này không phổ biến nhiều như địa táng nhưng xuất hiện rất nhiều tại thời xưa. Với phương thức này thì người ta để  thi hài của người chết lộ thiên hoặc đặt nằm trên một tấm phên. Có nhiều cách để quan tài như:

• Đặt quan tài dưới vòm mái đá hay trong hang đá ở lưng chừng vách núi, đôi khi đặt nằm sâu trong hang động. Những hang động này thường nằm gần sông, có rào chắn một cách cẩn thận. Mỗi hang động đều có nhiều vách ngăn khác nhau để đựng quan tài.
• Sử dụng những đoạn gỗ to ghim sâu vào vách núi để làm điểm tựa cho quan tài hoặc cắm một đầu quan tài vào những hốc đá lên lưng chừng núi.

Tuy nhiên hiện nay táng treo không được phổ biến ở Việt Nam bởi tục này gây ô nhiễm môi trường cũng như tiềm tàng nguy cơ phát triển bệnh dịch.

Thủy táng

Thủy táng hiện nay thường được hiểu là hình thức thả trực tiếp xác người chết xuống sông, biển, hồ, và các nguồn nước tự nhiên khác. Tuy nhiên, do tác động tiêu cực đến môi trường, phương pháp này đã không còn phổ biến như trước. Tuy vậy, trong những tình huống bất khả kháng, thủy táng vẫn được sử dụng, phụ thuộc vào điều kiện môi trường và tâm linh của những người thực hiện.

Thiền táng

Thiền táng, hay còn gọi là Tượng táng, là một loại hình mai táng hiếm và chỉ thực hiện ở một số quốc gia, đặc biệt là tại Trung Quốc và Việt Nam, nơi đây nó đặc biệt phổ biến trong cộng đồng Phật tử. Phương pháp này bao gồm việc đặt xương cốt và nội tạng của nhà sư hoặc người quá cố vào tư thế ngồi thiền hoặc để tạo thành một tượng và sau đó táng.

Thiền táng đang được nghiên cứu và quan tâm bởi tính độc đáo và tâm linh của nó. Nó thể hiện sự tôn trọng sâu sắc đối với những người đã qua đời và quan niệm về tương tác mật thiết giữa tâm linh và thiền định. Tuy là một hình thức mai táng hiếm, nhưng thiền táng mang lại sự sâu sắc và ý nghĩa đặc biệt trong lễ kính và tưởng nhớ người đã khuất.

Như vậy ta nên chọn hình thức mai táng nào? Hình thức phổ biến từ xa xưa đến nay vẫn giữ nguyên được giá trị chính là địa táng. Bởi phương pháp này là hoạt động đưa xác người chết đặt vào trong quan tài và chôn xuống dưới lòng đất. Sau đó lấp đất lại và tiến hành chôn cất người đã khuất.

Nhưng với thời thế hiện nay thì hỏa táng được ưu tiên và khuyến khích nhiều hơn. Hình thức này không chỉ bảo vệ môi trường mà ngay cả chi phí hay những vấn đề liên quan đều thuận tiện hơn đối với các gia quyến.

>> Xem ngay: Phong tục tang ma của người Việt.

Nghi thức tổ chức mai táng cho người đã khuất.

Phong tục đám tang thường có sự biến đổi tùy theo tôn giáo và văn hóa địa phương. Dù vậy, các bước cơ bản thường có của lễ mai táng. Bao gồm như sau: 

• Lễ khâm liệm và nhập quan: Nghi thức đầu tiên thường là lễ khâm liệm và nhập quan, trong đó người đã mất sẽ được quấn trong tấm vải trắng và đặt vào quan tài.
• Lễ viếng: Lễ viếng cho phép người thân, bạn bè và đồng nghiệp đến phúng viếng người đã khuất. Thời gian lễ viếng thường linh hoạt, tùy thuộc vào gia đình và thời điểm phù hợp để tiến hành nghi thức di quan và an táng.
• Lễ an táng: Lễ an táng thường gồm ba phần chính: cất đám, hạ huyệt và rước vong về thờ. Trước khi hạ huyệt, thường có một phần văn tế trong nghi lễ cất đám. Gia đình thường đặt ảnh và bát hương lên bàn thờ để tưởng nhớ người đã mất. Để thực hiện đúng các thủ tục này, thường cần sự hỗ trợ của thầy cúng hoặc tổ chức tang lễ chuyên nghiệp, đặc biệt nếu gia đình không quen thuộc với quy trình tang lễ.
• Nghi lễ sau mai táng: Sau khi chôn cất, có các nghi lễ khác tùy thuộc vào phong tục địa phương và tôn giáo. Ví dụ, trong đạo Phật, thường tổ chức các lễ tuần tính vào ngày người đã mất cho đủ 7 ngày, 49 ngày và 100 ngày. Ngoài ra, sau ít nhất 3 năm, gia đình có thể xem xét cải táng mộ (hoặc bốc mộ) tùy thuộc vào tín ngưỡng và phong tục địa phương.

Bài viết trên đã giải đáp cho các gia chủ tìm hiểu các hình thức mai táng phổ biến hiện nay. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi chia sẻ sẽ giúp cho quý vị hiểu được mai táng là gì và các hình thức mai táng cũng như quy trình tổ chức cho người thân đã khuất.